Na tlu Herceg Novog smenjivale su se različite civilizacijske i kulturne tekovine, mešali su se hrišćanstvo i islam ostavljajući dubok trag na njegov današnji izgled.
Ono što fascinira mnoge je sav taj kamen i stene na kojima počiva grad, koje su ga štitile kroz burnu istoriju, koje su preživele brojne prirodne nepogode, poput velikog zemljotresa 1979. godine i koje i dalje ponosno stoje tu.
Nekako prva asocijacija i mesto kojim se Herceg Novi ponosi jeste kompleks manastira Savina. Ovaj manastirski kompleks nalazi se dva kilometra istočno od Herceg Novog, okružen je bujnom mediteranskom vegetacijom i u neposrednoj je blizini mora. Čini ga mala crkva Sv. Save i velika i mala crkva posvećena Uspenju Bogorodice. Prema predanju, crkvu je sagradio Sv. Sava još u XIII veku i prema njemu je manastir i dobio ime.
Ovo je jedan od najlepših vidikovaca grada sa kog se pruža veličanstven pogled na Bokokotorski zaliv. Evo kako su reči Vladike Nikolaja Velimirovića opisale njegovu lepotu: „.. sva je Boka lepa, svaki je kutak njen za divljenje, ali jedno je mesto najlepše, jedno je utočošte najsvetije, na jednom negolemom prostoru usredsredio je Tvorac Sveta sve lepote prirode, to mesto, taj mali Edem, jeste manastir Savina.“
Pored Savine, hercegnovski kraj krase brojne druge crkve nastale u toku burne istorije ovih prostora, koje pored lepote arhitekture, otkrivaju tajne minulih vekova.
Pre svega, Herceg-Novi je grad tvrđava. Tvrđava Kanli Kula ( Krvava kula), nastala po ponovnom zauzeću Novog (1539. godine) od strane Turaka sanirana je posle zemljotresa i danas je to jedna od najljepših letnjih pozornica na Jadranu. Prima preko 1500 gledalaca, i danas se na njoj održavaju kulturno umetničke manifestacije.
Tvrđava Španjola izgrađena je od strane Španaca 1539. godine (Španci su za vreme svoje kratke, jednogodišnje vladavine, obnavljali gradske tvrđave i kule). Tako je obnovljena i tvrđava Španjola, koju nazivaju i „Gornji grad“. Tvrđava se nalazi na brežuljku Bajer, na visini od oko 170 metara. Sa tvrđave se pruža izuzetan pogled na ulaz u Bokokotorski zaliv.
Tvrđava Forte Mare ili “morska tvrđava”, podignuta je tik uz more, na čvrstim morskim stenama. U tvrđavi su sačuvani ostaci utvrđenja iz bosanskog perioda. U podnožju tvrđave nalazi se izvor vode, koji su borci Svete lige (mletačke, papske i španske države) u XVII veku iskoristili –ostavili grad bez pijaće vode i na taj način ubrzali osvajanje Novog. Na mermernoj ploči iznad izvora uklesani su stihovi pesnika Alekse Šantića iz 1906. Godine, posvećeni Boki. Tvrđava se leti pretvara u kulturno-zabavnu scenu, mesto na kome uvek vrvi od ljudi.
Tvrđava Citadela iz vremena Mletačke vladavine, nalazila se na samom moru i zidinama je bila spojena sa donjim gradom. U zemljotresu 1979. Godine je, nažalost, srušena, ali ostaci zidina, na obali i moru, svedoče o njenoj burnoj prošlosti.
Sat (Sahat) kula (Gradski toranj) nalazi se sa zapadne strane Gornjeg grada. Podignuta je u vreme turske vlasti. Jedna od zanimljivosti Starog grada je i stari gradski sat na kuli, koji je tek 1995. godine zamjenjen novim, poklonom od strane grada Zemuna, pobratimskog grada Herceg Novog.
Stari grad je protkan brojnim utvrđenjima, kulama, podzemnim prolazima i izvorima vode koji su naročito interesantni turistima koji posećuju ovaj grad. Za vreme Turaka, u gradu je bilo pet izvora vode sistematski regulisanih, i svi su poticali iz izvora Karača- Crni potok. Izvori vode često su bili neprijateljska strateška tačka u borbama oko zauzimanja grada kroz njegovu burnu istoriju. Danas su aktivna još dva izvora, dok su ostali presušili ili su zatrpani u toku velikog zemljotresa 1979. godine.
Od značajnijih treba istaći utvrđenja Mamulu i Arzu. Mamula je izgrađena na malom ostrvu, na ulazu u Bokokotorski zaliv. Prečnika je oko 200 m, okružena je agavom i niskom vegetacijom. Ime Mamula nosi po austrijskom generalu i namesniku Dalmacije, Lazaru Mamuli, koji ju je sredinom XIX veka izgradio. Na pomorskim kartama ovo ostrvce se naziva i Lastavica. Mamula je napuštena i danas je to „carstvo galebova“, a u letnjem period je česta izletnička destinacija. Njena funkcija je bila da štiti ulaz u Bokokotorski zaliv, ali je u I i II svetskom ratu bila zloglasna tamnica u kojoj su Austrijanci u I, a Italijani u II svetskom ratu zatvarali rodoljube. Mamula je od Novog udaljena 3,4 nautičke milje i jedna je od najvećih tvrđava na Jadranu.
Arza je smeštena na istoimenom rtu, na udaljenosti od 1 nautičke milje od Mamule. Zajedno sa Mamulom i tvrđavom Prevlaka, na rtu Oštra (u republici Hrvatskoj), služila je kao štit nepoželjnom ulasku u Bokokotorski zaliv.
Ovo su samo neke atrakcije. Ako želite da upoznate i druge lepote Herceg Novog, do tamo ćete najbrže stići savremenim kombi prevozom.
